مدیریت بر حاصلخیزی خاک و تغذیه بهینه درختان میوه

قبل از تصمیم به احداث باغ، با انجام آزمون خاک و مطالعات پروفیلی، درجه تناسب آن را برای احداث باغ تعیین و تنها در صورت مناسب بودن آن اقدام به احداث باغ نمائید.

در نقاطی که خاک متراکم و یا مقدار مواد آلی خاک پایین است، با کشت کود سبز (شبدر و یونجه) و برگرداندن آن به خاک، کیفیت خاک را بهبود دهید.

کودهای شیمیایی، آلی و زیستی توصیه شده بر مبنای آزمون خاک را با خاک سطحی مخلوط و در هنگام غرس نهال جای لایه سطحی و تحت الارض خاک را عوض کنید.

از ابتدای شروع رشد زایشی با تجزیه گیاه حداقل هر دو سال یکبار، نسبت به مدیریت صحیح حاصلخیزی خاک و فراهم نمودن پایداری تولید اقدام کنید. توجه داشته باشید که انجام آزمون خاک در باغ­های مثمره، روش صحیحی برای ارزیابی وضعیت تغذیه ­ای درختان نمی­ باشد.

مصرف بهینه کود فقط با بهره ­گیری از اصول علمی شناخته شده، که مورد تائید مجامع علمی دنیاست، امکان ­پذیر است. استفاده از روش ­های عملی مدیریت حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاهی ضمن حفظ پایداری تولید، افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول، زمینه را برای تولید محصول سالم، سلامتی جامعه و صادرات آن به سایر کشورها فراهم می­ نماید.

به یاد داشته باشیم:

"مدیریت اصولی و علمی تغذیه باغات، اقتصادی ­ترین، سهل الوصول­ ترین و کارآمدترین روش برای افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول است."

ضرورت مدیریت بر خاک

بر اساس مبانی علمی تغذیه گیاه، نه تنها باید عناصر غذایی در مقادیر مناسب در اختیار گیاه قرار گیرد، بلکه رعایت تناسب بین آنها نیز از اهمیت ویژه­ای برخوردار است.

افزایش تولید محصول با تعادل عناصر غذایی در گیاه نسبت مستقیم داشته و تنها راه شناسائی تعادل یا عدم تعادل عناصر در گیاه، بررسی وضعیت حاصلخیزی خاک و غلظت عناصر غذایی در اندام های هوایی گیاه است.

چگونگی انجام مدیریت

برای انجام این مهم معمولاً قبل از اقدام به احداث باغ، شرایط حاصلخیزی خاک و محدودیت های فیزیکی و شیمیایی آن مورد بررسی قرار می گیرد. لازمه انجام چنین کاری نمونه برداری از افقهای سطحی و تحت الارضی خاک و انجام تجزیه های آزمایشگاهی مطابق با استانداردهای موسسه تحقیقات خاک و آب  است . با تلفیق نتایج تجزیه آزمایشگاهی و مطالعات پروفیلی خاک (تا عمق 1.5 متر)، کارشناسان تغذیه گیاهی می توانند بر اساس استانداردهای موجود، میزان تناسب خاک را برای محصولات زراعی و باغی تشخیص دهند.

بهبودخصوصیات فیزیکی  خاک

در صورت مناسب بودن خاک برای کشت باغ میوه، اقدام بعدی بهبود خصوصیات فیزیکی خاک از جمله ساختمان خاک، ظرفیت نگه داری آب و تهویه آن با افزودن مواد آلی به خاک است.

معمولاً دو منبع برای افزایش مواد آلی خاک وجود دارد:

- اضافه کردن کودهای دامی پوسیده و یا کشت کود سبز. کود سبز از نظر کاهش هزینه های تولید، با صرفه­تر بوده و مشکلات اضافه شدن بذور علف­های هرزی که ممکن است همراه با کودهای حیوانی به خاک اضافه شوند را نخواهد داشت. برگرداندن کود سبز به خاک موجب بهبود ساختمان خاک شده و در نتیجه تهویه خاک بهبود می  یابد. معمولاً از گیاهان خانواده باقلا به ویژه شبدر و یونجه که نسبت کربن به نیتروژن آنها از سایر گیاهان غیر لگوم کمتر است، به عنوان کود سبز استفاده می شود.

- نسبت کربن به نیتروژن در خاک های کشور، عموما در محدوده 10تا 12 است که این نسبت در گیاه با افزایش طول مدت دوره رشد آن افزایش می یابد. هر چه نسبت کربن به نیتروژن گیاه کشت شده از نسبت کربن به نیتروژن خاک، فاصله بیشتری داشته باشد، موجب بر هم خوردن تعادل آن در خاک شده و در نتیجه مدت زمان بیشتری لازم است تا میکرو ارگانیسم های خاک با تجزیه بقایای گیاهی مجددا شرایط تعادلی را در خاک برقرار سازند. به همین دلیل ضروری است هنگامی که ارتفاع گیاه کشت شده به 35 سانتی متر رسید با شخم عمیق به خاک برگردانده شوند. با انجام این کار، مقدار مواد آلی خاک در حدود 2-1 درصد اضافه خواهد شد و بستر مناسبی برای کشت نهال فراهم می گردد.

روش اجرایی

پس از بهبود ساختمان و شرایط حاصلخیزی خاک که با بر اساس نتایج ازمون خاک با افزودن کودهای سبز، شیمیایی و زیستی صورت می­ گیرد، می ­توان در فصل مناسب اقدام به غرس نهال نمود. باید توجه داشت که افق سطحی خاک، حاصلخیزترین بخش آن بوده و با افزایش عمق، مقدار مواد آلی و درجه حاصلخیزی آن کاهش می یابد. به همین دلیل در هنگام احداث گودال کاشت نهال ضروری است لایه سطحی خاک تا عمق 25 سانتی­متری در یک نقطه و لایه زیرین در نقطه دیگری ریخته شده و در هنگام غرس نهال، جای دو لایه عوض شود. معمولاً بهبود شرایط حاصلخیزی خاک با این اقدام، نیاز غذایی نهال ها را تا حدود 3 تا 4 سال تامین خواهد نمود.

برای ارزیابی وضعیت تغذیه ­ای درختان در شروع رشد زایشی، در اوایل تابستان نسبت به نمونه ­برداری از برگ­ های سالم و کامل بخش میانی شاخه های یکساله درختان اقدام می­ نمایند .

 اصول  نمونه ­برداری در شناسایی وضعیت تغذیه ­ای باغ

رعایت اصول صحیح نمونه برداری خاک مزارع بسیار حائز اهمیت است. نمونه برداری شده باید بیانگر وضعیت تغذیه  ای متوسط باغ بوده به همین دلیل توصیه می شود از چهار جهت درختان و حداقل از 20 درخت مربوط به یک رقم نمونه تهیه گردد.

- به هیچ عنوان نمونه های برگ نباید در کیسه های پلاستیکی ریخته شوند زیرا این عمل موجب پلاسیده شدن و تغییر غلظت عناصر خواهد شد. توصیه می­ شود این نمونه  ها در کیسه های پارچه­ ای ریخته و بلافاصله به آزمایشگاه تجزیه خاک، آب و گیاه منتقل شوند.

- در شرایطی که امکان انتقال فوری نمونه ها به آزمایشگاه مقدور نباشد، می توان نمونه برگ را حداکثر به مدت 24 ساعت در یخچال در دمای 4 درجه سانتی­گراد نگه­داری نمود.

- در آزمایشگاه کلیه عناصر پرمصرف و کم مصرف (ریز مغذی) مطابق روش­ های استاندارد موسسه تحقیقات خاک و آب (امامی، 1375) تجزیه خواهند شد.

نتایج تجزیه عناصر از نظر شرایط کمبود، کفایت، سمیت و یا تعادل عناصر در گیاه مورد ارزیابی و تفسیر قرار گرفته و توصیه های لازم برای مدیریت تغذیه  ای باغ در همان سال و سال بعد به باغدار ارائه خواهد شد. توصیه می ­شود که هر دو سال یکبار نمونه برگ تهیه و مصرف هر نوع کودی صرفاً بر مبنای نتایج تجزیه گیاه صورت گرفته و از مصرف بی­رویه هر نوع کودی که باعث بر هم خوردن تعادل تغذیه ای گیاه (کاهش عملکرد و کیفیت محصول) و افزایش هزینه ­های تولید خواهد شد، اجتناب گردد.

دکتر عزیز مجیدی

برگرفته از : www.baghdar.ir